بسم الله الرحمن الرحیم
تحولات فلسطین طی دو هفته اخیر شتاب فراوانی گرفت و موضع هماهنگ و همزمان مقامات آمریکایی، اسرائیلی، غربی و عربی علیه جنبش حماس و دولت وحدت ملی به رهبری اسماعیل هنیه نشان داد که سرعت آن به دلیل برخورداری تحولات از این پتانسیل جامع بوده است.
چند روز پس از آنکه وزیر کشور فلسطین به دلیل فشارهای فراوان یک جریان تندرو فتح که از حمایت محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان برخوردار بود از سمت خود استعفا کرد و اسماعیل هنیه، نخست وزیر ناچار شد خود به طور موقت اداره آن را در دست بگیرد، جنبش فتح و تشکیلات خودگردان خود را آماده رویارویی با حماس کردند. از این رو سایه درگیری هایی که در آذر سال گذشته با توافق مکه متوقف شده بود باردیگر روی منطقه غزه سایه افکند.
دردرگیری های جدید، جریان فتح بی وقفه به مراکز متعلق به حماس حمله می کرد و کار را به جایی رساند که مقر نخست وزیر نیز از این حملات مصون نبود .حماس در این میان با تداوم عملیات نظامی علیه اشغالگران صهیونیست در تلاش بود تا شعله ور شدن نزاع «برادران» را در پناه تقابل با دشمن اصلی بپوشاند ولی جنگ سالارهایی مانند «محمود حلال» عضو فتح که به داشتن رابطه با رژیم صهیونیستی مشهور است و حتی در زمان عرفات علیه او به ایجاد پایگاههای نظامی مبادرت کرده بود، دامنه درگیری ها را گسترش می دادند. این جنگ سالاران در جریان درگیری های آذرماه سال قبل از طریق مصر مقدار قابل توجهی سلاح را وارد منطقه غزه کرده و به دست نیروهای خود داده بودند و رژیم صهیونیستی که وجود هر نوع سلاح فلسطینی را برنمی تابد در این مورد کاملاً سکوت کرده بود.
وقتی فتنه ها بالا گرفت اسماعیل هنیه چاره ای نداشت جز اینکه فتنه گران را دستگیر و زندانی کند. مردان مسلح او به زودی موفق شدند کلیه نیروهای اسلحه بدست فتح را بازداشت نمایند اما رئیس تشکیلات خودگردان که گویا در انتظار این حادثه بود، برخلاف میثاق مکه که دی ماه گذشته با پا درمیانی ایران و میزبانی عربستان سعودی میان هنیه، مشعل و عباس به امضا رسید، دولت فلسطین و مجلس قانونگذاری آن را منحل اعلام کرد و از انتخابات زودرس سخن گفت او در همان حال بدون آنکه خود را نیازمند حمایت مجلس ملی فلسطین که 75درصد کرسی های آن در اختیار نمایندگان جنبش حماس می باشد، بداند «سالم فیاض» وزیر دارائی را بعنوان نخست وزیر جدید معرفی کرد.
سالم فیاض همان نخست وزیری است که اسرائیل به او لقب «مطلوبترین» داده است فیاض در سالهای 1366 (زمان آغاز انتفاضه اول فلسطین) تا 1374 در بانک جهانی کار می کرد، از سال 74 تا 1380 نماینده تشکیلات خودگردان در صندوق بین المللی پول بود، از سال 1381 تا 1384 وزیر دارایی دولت خودگردان فلسطین بود. پس از انتخابات فلسطین از سمت خود کناره گرفت ولی از چندماه پیش مجدداً این سمت را عهده دار شد. محمود عباس با انتخاب فیاض به گمان خود می خواست با یک تیر چند نشان بزند از یک سو همراهی اشغالگران فلسطین را با خود همراه داشته باشد از سوی دیگر اتحادیه اروپا و مجامع اقتصادی غرب (نظیر بانک جهانی و صندوق بین المللی پول) که طی یک سال گذشته فلسطینی ها را تحریم کرده اند را به همکاری فرا بخواند و در همان حال خیال کشورهای عربی را آسوده کند. فیاض از نظر غرب و اعراب مظهر وفاداری به قراردادهای اسلو(1370) و مادرید (1372) میان رژیم صهیونیستی و سازشکاران عرب می باشد.
بلافاصله پس از آن که محمود عباس دولت حماس را از کار برکنار کرد، اتحادیه عرب تشکیل جلسه داد و به طور- نسبتاً- یکپارچه از اقدام عباس و از جمله معرفی سالم فیاض پشتیبانی کردند. وزرای خارجه عرب که دو روز پیش در قاهره تشکیل جلسه فوق العاده دادند با بیانیه ای اقدام رئیس تشکیلات خودگردان را ستودند، آنان آشکارا حماس را به تمکین فرا خوانده و نوشتند: «باید به مشروعیت رهبری محمود عباس احترام گذاشته شود» مصر میزبان اجلاس فوق العاده وزرای خارجه عرب هم اعلام کرد: «از عباس به عنوان رهبر حمایت می کنیم» تأکید اعراب به کلمه «رهبر» به این دلیل بود که پس از مرگ یاسر عرفات از درون فتح فردی نتوانسته بود به عنوان رهبر فلسطینی ها جای خالی او را پر کند. عرفات برای همه فلسطینی ها «سمبل» بود و حالا اعراب با صدور بیانیه تلاش می کردند تا میراث عرفات را به محمود عباس که از نظر اکثریت فلسطینی ها فاقد حداقل شرایط رهبری فلسطینی است واگذار نمایند. در این میان وزیر خارجه اردن در شدیدترین موضع انتقادی علیه حماس قرار داشت وی در اجلاسی که حماس نماینده ای برای شرکت در آن اعزام نکرده بود، حماس را متهم کرد که از موقعیت خود سوء استفاده کرده است.
همزمان اتحادیه اروپا بدون درنگ وارد شده و از تصمیم عباس حمایت کردند خاویرسولانا نماد سیاست خارجی اتحادیه اروپا به صراحت گفت: قدرت های اصلی میانجی صلح در خاورمیانه بر حمایت کامل از عباس تأکید کرده اند.
نماینده آلمان که کشورش ریاست دوره ای اتحادیه اروپا را در دست دارد نیز موضع سولانا را مورد تأکید قرار داد و گفت که اتحادیه اروپا «حمایت کامل» خود از محمود عباس را اعلام می کند. وی گفت همه باید از عباس حمایت کنیم. بنیتافروروالدتر کمیسیونر روابط خارجی این اتحادیه نیز گفت: عباس رئیس مشروع تمامی فلسطینی ها از جمله ساکنان غزه است.
بوش رئیس جمهور آمریکا به طور جداگانه درباره ماجرا اظهارنظر کرد و در واقع نقش آمریکا را در بحران جاری فلسطین برملا ساخت. وی در تماس با شیمون پرز رئیس جمهور جدید رژیم صهیونیستی درحالی که حماس را تروریست می خواند گفت: نباید به تروریست ها اجازه موفقیت داد. وی درمورد دفاع از عباس نیز گفت: باید میان افراطی گری ومیانه روی تمایز ایجاد شود. آنچه بوش در تماس خود با پرز بیان کرد لحظاتی بعد از سوی دفتر اولمرت نخست وزیر رژیم صهیونیستی به صورت بیانیه خود را نمایان ساخت در بیانیه دولت اسرائیل آمده بود: «اولمرت متعهد شده است تا اقداماتی را برای تقویت عباس انجام دهد! یک مقام اسرائیلی نیز به آسوشیتدپرس گفت: اگر دولت جدید فلسطین به رهبری فیاض بخواهد ،اسرائیل روابط خود را با فلسطینی ها عادی می کند اما لیونی وزیر خارجه رژیم صهیونیستی موضع کشورش را درباره استقرار نیروهای موسوم به پاسدار صلح که با عدم پذیرش و واکنش شدید رهبران حماس مواجه و طبعاً منتفی شده است، مشخص نمود. وی با استقرار نیروهای بین المللی به عنوان حایل مخالفت کرد و گفت: نیروهای حافظ صلح بین المللی ناظر نیستند بلکه باید با حماس روبرو شوند.
در این بین موضع روسیه، آفریقای جنوبی، عربستان و دبیرکل اتحادیه عرب کمی متفاوت بود. روسیه موضع خود را در دفاع از توافقنامه مکه آشکار کرد. آفریقای جنوبی نیز باردیگر بازگشت به دولت وحدت ملی را چاره کار دانست. سعودالفیصل وزیر خارجه عربستان وانمود کرد که از اقدام محمود عباس ناراضی است و کماکان از دولت متحد ملی فلسطین- بازگشت به توافق مکه- حمایت می کند. عمرموسی نیز درگیری های جاری فلسطین را محکوم کرد و طرفین را به مذاکره و حل سیاسی اختلافات فرا خواند.
چشم انداز آینده
اما برخلاف تصوری که در این روزها توسط رسانه های عربی و غربی تبلیغ می شود آمریکایی ها و اسرائیلی ها به هراس به تحولات غزه می نگرند شبکه تلویزیونی CNN در تحلیل بحران جاری فلسطین گفت: آمریکا و اسرائیل گزینه نظامی قابل اعتنایی برای حل بحران غزه ندارند. این در حالی است که نیویورک تایمز فاش کرد که بوش، محمود عباس را تشویق به انحلال دولت حماس کرده است. سخن رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا بیانگر تحلیل سی ان ان می باشد وی اذعان کرد که دخالت آمریکا در بحران میان دو گروه فلسطین می تواند مخرب باشد.
اجلاس عربی، آمریکایی، اسرائیلی و اروپایی به نفع فتح و در مقابل حماس و انعکاس رسانه ای لحظه به لحظه و فراگیر آن این تصور را به وجود آورده است که حماس در موقعیت ضعیف و شکننده ای قرار گرفته است در حالیکه آنچه واقعیت دارد این است که اینک غزه- تنها نقطه آزاد شده از فلسطین- بطور کامل در اختیار حماس و دولت و مجلس برآمده از آن قرار دارد و محمود عباس و نخست وزیر غیرقانونی او- سالم فیاض- در منطقه تحت تسلط پلیس رژیم صهیونیستی- کرانه باختری رود اردن- اعلام موجودیت کرده است.
اگر تصور شود که هدف حماس از تشکیل دولت و شرکت در انتخابات در پی قطعه ای از فلسطین برای تشکیل «دولت باثبات» بوده است، بحران فلسطین به ضرر آن و به نفع مخالفان فلسطینی او می باشد.
ولی اگر به یاد بیاوریم که هدف حماس از شرکت در انتخابات فلسطین و شرکت در دولت این کشور یافتن یک وجب جای پا برای مبارزه با اشغالگران سرزمین خود بوده است، اینک حماس آن را به دست آورده و در آن معارض ندارد. حماس غزه را برای مبارزه می خواهد نه برای تشکیل دولتی که در عمل امکان تحقق آن در کنار رژیم صهیونیستی وجود ندارد. با این وصف صهیونیست ها و آمریکایی ها اگرچه تلاش می کنند تا با حمایت وسیع تبلیغاتی فتح و ابومازن را جایگزین حماس و هنیه نمایند اما در درون خود نگرانی جدی از سیطره حماس بر غزه دارند . مارتین ایندایک سناتور تندرو آمریکا نیز با تلخی و تحقیر اقدام ابومازن گفت: عباس وقتی دولت خود را اعلام کرد که غزه به دست حماس افتاده بود.
در این میان بعضی گمان کرده اند خالی شدن غزه از نیروهای فتح و اعلام تشکیل دولت فلسطین در کرانه باختری به اسرائیل امکان می دهد که بار دیگر غزه را به اشغال خود درآورند و یا آن را آماج حملات شدید قرار دهند باید گفت اسرائیلی ها که همواره از غزه به عنوان جهنم یاد کرده اند هرگز به غزه بازنمی گردند و حملات هوایی به غزه چیزی نیست که تجربه جدید باشد و تحولات تازه ای را رقم بزند. اسرائیلی ها می دانند که تشدید حملات هوایی دست حماس را برای اقدامات شدیدتر علیه شهرک های یهودی نشین در سواحل مدیترانه بازمی گذارد.
