پژوهشگر: علی کرمی

چکیده: پست صهیونیسم (Postzionism) یک اعتراض یهودی است که بر پایه آن برخی از یهودیان، صهیونیسم را از بعد مذهبی و غیرمذهبی رد می نمایند. پست صهیونیست ها، اساس اندیشه های خود بر برقراری نوعی صلح ادعایی گذاشته اند، این اندیشه ابتدا در میان روشنفکران و نویسندگان شکل گرفت، اما این فکر، در حال حاضر در میان دولتمردان یهود، نیز در حال جا باز کردن است. پست صهیونیست ها، به دنبال سرزمین موعود نیستند. آن ها معتقدند تجمع یهودیان در هر جای دیگر نیز، امکان پذیر است و یهودیان می بایست به جای برتری طلبی، راه برتری اقتصادی را در پیش گرفته، و در مقام گسترش سلطه اقتصادی باشند.
_______________________________

اسراییل جامعه ای است که از طریق کوچانیدن و گردآوردن گروه های مختلف یهودی از این سو و آن سو، تشکیل شده لذا از زمان تشکیل آن تنش هایی میان گروه های مختلف یهودی وجود داشته و به مرور زمان این تنش ها قوت گرفته است. از جمله بحران هایی که رژیم صهیونیستی با آن مواجه است، وجود تبعیض میان گروه های مختلف جامعه اسراییل می باشد، یعنی تبعیض میان یهودیان و درگیری میان یهودیان متعصب و یهودیان مذهبی.

تبعیض بین یهودیان سفاردی که از شرق به اسراییل کوچ کرده اند، با یهودیان اشکنازی که از غرب به اسراییل مهاجرت آمده اند، ریشه در زمان های گذشته دارد. زمانی که اشکنازی ها به اسراییل وارد شدند، به واسطه این که یهودیان ثروتمند و مرفه بودند، یهودیان سفاردی را به چشم حقارت می نگریستند. آن ها با ورود به اسراییل سازمان ها و موسسات آموزشی، اقتصادی و اجتماعی، ویژه خود را بر پا کردند، و به تدریج، سلطه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را به دست گرفتند و اکنون نیز چنین است.

رژیم صهیونیستی با اعمال سیاست های غیردینی خود، بحران های متعددی را پدید آورده است. یکی از مشکلات اصلی این رژیم درگیری آن بوده و روز به روز سیر صعودی دارد، وجود فساد مالی و اخلاقی و غیره، در میان مقام ها و ارگان های دولتی به ویژه نیروهای نظامی آن کشور است که این بحران ها باعث درگیری در جامعه اسراییل شده است.

درگیری که امروز میان یهودیان در اسراییل درگرفته است، دو دسته بازیگر دارد؛ نخست صهیونیست های سکولاری هستند که می خواهند آزادی خود از دین را حفظ کنند و دیگری همان ارتدوکس های قبلی هستند، که قبلاً در کنار حکومت بودند، ولی امروز وارد دولت شده و می خواهند ارزش دینی را به عنوان قوانین دولتی به اجرا بگذارند. به هر حال تحول شگرفی که در سال های اخیر در اسراییل و نیز در خارج از آن صورت گرفته، ظهور فکر جدیدی در دنیای یهود است که ریشه های اجتماعی آن به صهیونیزم اولیه باز می گردد.

پست صهیونیسم و اسراییل

پست صهیونیسم (Postzionism) یک اعتراض یهودی است که بر پایه آن برخی از یهودیان، صهیونیسم را از بعد مذهبی و غیرمذهبی رد می نمایند. پست صهیونیست ها، اساس اندیشه های خود بر برقراری نوعی صلح ادعایی گذاشته اند، این اندیشه ابتدا در میان روشنفکران و نویسندگان شکل گرفت، اما این فکر، در حال حاضر در میان دولتمردان یهود، نیز در حال جا باز کردن است. پست صهیونیست ها، به دنبال سرزمین موعود نیستند. آن ها معتقدند تجمع یهودیان در هر جای دیگر نیز، امکان پذیر است و یهودیان می بایست به جای برتری طلبی، راه برتری اقتصادی را در پیش گرفته، و در مقام گسترش سلطه اقتصادی باشند. یهودیانی که صهیونیسم را از بعد مذهبی و غیر مذهبی رد می کنند به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از: یهودیان ارتدوکس، اصلاح طلبان، مخالفان صهیونیسم از بعد مذهبی.

برخی از یهودیان ارتدوکس، مانند گروه های نتوری کاراتا، جنبش صهیونیسم را جنبش غیرمذهبی می دانند و معتقدند که رهبران سیاسی صهیونیسم با آن که خود به یهودیت ارتدوکسی اعتقاد ندارند و حتی بسیاری، از منکران خدا هستند و هیچ اعتنایی به احکام دینی نمی کنند، دین را به عنوان یک ابزار کار آمد، در راه دستیابی به اغراض سیاسی خود، بهانه کرده و آن را هم چنین ابزاری برای ترغیب گروه های یهودی به مهاجرت به فلسطین قرار داده اند. به نظر آن ها صهیونیسم، باید یهود را به صبر انتظار و بردباری دعوت کند، تا خداوند به آن ها اجازه بازگشت دهد، در واقع خداوند آن ها را در به دست گرفتن زمام امور و بازگشت به فلسطین، برای سکونت در آن دعوت نمی کند.

برخی از آن اصول و عقاید این گروه عبارتند از:

?- دین یهود، مانند مسیحیت و اسلام، دینی است عمل گرا و راهنمای زندگی، نه آرمان و عقیده.

?- فرایض دینی و شریعت مکتوب یهودیان به خدا باز می گردد.

?- دین یهود، غیرقابل تغییر و تاویل است و قوانین دینی آن آباد کننده دنیا و آخرت است و پیروی از آن، امکان همزیستی یهودیان با غیر یهودیان را مهیا می سازد.

?- آیین های دینی را فقط کارشناسان دینی و فارغ التحصیل این علوم انجام می دهند.

?- نجات نهایی، فقط با ظهور حضرت مسیح ممکن است.

اصلاح طلبان بر این باورند که صهیونیسم، یهود را از جنبه های مذهبی تهی کرده و تنها درصدد بازگشت به گذشته پرشکوه یهود است. بسیاری از اصلاح طلبان عقیده دارند، صهیونیسم با عملکرد خود باعث شده است که در وجدان یهودیان اقامه شعائر صهیونیسم، جای خداوند و وفاداری به آن و حمایت از او را بگیرد، الکساندر شندلر، یکی از خاخام های اصلاح طلب می گوید: یهود در حال حاضر تصور می کند، اسراییل معبد آن ها و رییس دولت آن، بزرگ خاخام های آن است. به علاوه، یکی از خاخام های دیگر، صهیونیسم را مانند گوساله طلایی توصیف کرده و می گوید: در حال حاضر بت پرستی جای واقعی و حقیقی را گرفته.

مخالفان صهیونیسم در بعد مذهبی، کسانی هستند که یا لیبرال هستند یا کمونیست، آن ها در این دیدگاه اشتراک نظر دارند که می توان مشکل یهود را در جوامع غرب، یا از طریق افزایش لیبرالیسم در جامعه یا از طریق قوانین اشتراکی و سوسیالیستی حل کرد. این گروه که صهیونیسم را رد می کنند، در جوامع غرب در اقلیت قرار دارند، اما روز به روز، رو به افزایش هستند. پسا صهیونیسم به شکل دیگری هم ظهور کرده و آن این که برخی از یهودیان به این سو رفته اند که صهیونیسم به آن ها مربوط نیست، و مساله ای است وابسته به شهرک نشینان صهیونیست یا برخی از یهودیان که به دنبال وطن جدیدی برای خود هستند پس می توان گفت که عدم توجه به صهیونیسم، دیدگاه غالب یهودیان در جهان است و بسیاری از بزرگان با فرهنگ و تحصیلکرده یهود در جهان، به این دیدگاه وابسته اند. به بیان دیگر، بسیاری از یهودیان جهان، دولت صهیونیستی را به عنوان حقیقتی موجود می پذیرند اما گاهی اوقات به نقد ریشه ای دولت صهیونیسم روی می آورند مثلاً برخی از ارتدوکس ها، دولت صهیونیسم را دولتی غیر مذهبی به شمار می آورند، که در آن لامذهبی، منتشر شده و شعائر دینی در آن به پا داشته نمی شود. برخی یهودیان غیرمذهبی، اصلاح طلب و محافظه کار، آن را دولتی خشک مذهب می دانند، که تعدد و تنوع را در درون خود رد می کند و یهودیت ارتدوکس بر آن خیمه زده است.
برخی از لیبرالیست ها نیز، آن را دولتی می یابند که در بخش عمومی و دولتی برخی از سمبل ها و اصول خشک آن کمونیسم تسلط دارد و دولت، سیاست دولت های نژادی و نژاد پرست را دنبال می کند. برخی از چپی ها نیز، آن را دولتی خودگرا به سان امریکا می بینند، که حول محور اقتصاد سرمایه داری، در حال گردش است، یارودروی نظام فاشیستی جهان قرار دارد. هم چنین بسیاری از یهودیان اعتقاد دارند، مفهوم صهیونیسم در مرکزیت اسراییل نقش نداشته، و به جای آن مفهوم مرکزیت دیاسپورا در حیات یهودیان مطرح است.

به هر حال، پست صهیونیسم مرکزیت فرهنگ صهیونیستی اسراییل را زیر سوال برده، و به فرهنگ های فلسطینی و عربی توجه می نماید و این نتیجه تاثیر تحولات فرهنگ در غرب بر صحنه فرهنگی اسراییل است که خود را ادامه فرهنگ غرب در منطقه خاورمیانه می داند. حمله اسراییل در سال ???? به لبنان و بمباران های شدید و قتل عام مردم آن کشور، که در رسانه های منطقه ای و بین المللی منعکس گردید، تاثیراتی بر صحنه فرهنگی اسراییل گذاشته و باعث بروز پدیده هایی همچون پست صهیونیسم شده است. وقوع انتفاضه مردم فلسطین در سال ???? و رفتار بیرحمانه ارتش اشغالگر قدس در سرکوبی آن ها، به شگردهای گوناگون چون قتل عام، شکنجه، ترور، تخریب منازل و غیره، که باز از طریق رسانه های منطقه ای و بین المللی منعکس گردید، جنبه های غیرانسانی و نژادپرستانه صهیونیسم را آشکار نمود، که خود موجب شکل گیری پدیده ای به نام پست صهیونیسم گردید.

پست صهیونیسم، پدیده ای در داخل اسراییل است، اما این پدیده تاثیرات زیادی بر یهودیان خارج از اسراییل از جمله یهودیان منطقه خاورمیانه داشته، و روابط این یهودیان را با اسراییل خدشه دار نموده است. نشانه های این امر را می توان، در کنفرانس صهیونیستی بال در سوئیس که در سال ???? به مناسبت صدمین سال پیدایش صهیونیسم برگزار شد، مشاهده کرد. در این کنفرانس آبراهام بورگ، رییس آژانس بین المللی یهود و سازمان صهیونیسم جهانی در سخنرانی خود اعتراض کرد، که به واسطه عملکرد نادرست دولت اسراییل در حمله به لبنان و سرکوبی انتفاضه فلسطین، اندیشه صهیونیسم، دچار بحران جدی شده است. یکی از خاخام ها نیز در کنفرانس بال (????) در تایید اعترافات آبراهام بورگ، چنین عنوان کرد که اسطوره صهیونیسم در حال احتضار است و یهودیان نمی توانند همه عملکرد اسراییل را مورد تایید قرار دهند. یهودیان خارج از اسراییل خواهان آن هستند که دولت اسراییل به نظرات یهودیان احترام گذاشته و در رفتارهای نادرست خود تجدید نظر نماید، چرا که اگر بخواهد به طور خودسرانه عمل کند، دیگر نیازی به مکتب صهیونیسم نیست. به عقیده آن ها، باید در مکتب صهیونسم تجدیدنظری صورت گیرد.
بدین ترتیب، عملکرد این بحران ها، فراگیر شدن پدیده پست صهیونیسم در بین اهالی این سرزمین است. هم چنان که این پدیده به تمامی محافل مطبوعاتی و هنری و غیره کشیده شده است. این مساله می تواند موجب بروز کشمکش سیاسی- اجتماعی در داخل اسراییل شود.
پدیده پست صهیونیسم در تاثیرگذاری فرامرزی خود، موجب گردیده که در جهان عرب بسیاری از دانشگاهیان و نخبگان علمی به این امر توجه جدی نموده و پایان پذیری صهیونیسم و رهایی مردم مظلوم فلسطین از ظلم و ستم رژیم صهیونیستی را نوید دهند. هر چند که برخی معتقدند پدیده پست صهیونیسم یک جریان فریبنده ای است که تنها به دنبال حل مشکل صهیونیسم است نه مساله فلسطین.