پژوهشگر: حسین رویوران

چکیده: حزب الله لبنان در دهه هشتاد با کسب پیروزی های پیاپی بر ضد اشغالگران صهیونیست و حامیان بین المللی آنها، موفق شد به صورت الگو و سرمشق نیروهای سیاسی مستقل در خاورمیانه درآید. در اواسط دهه هشتاد جریان اخوان المسلمین فلسطین بر اساس تجربه حزب الله لبنان در چارچوب جنبش های حماس و جهاد باز تولید شد. این جنبش های نوپای اسلامی به سرعت انتفاضه نخست فلسطین را در سال 1987 آغاز کردند...

موفقیت حزب الله در برقراری نوعی موازنه با دشمن صهیونیستی نه تنها دشمن را با بحران مواجه کرد که دولت های عربی و اسلامی را نیز با پرسش های جدی روبه رو ساخت
***
هنگامی که حزب الله و جنبش مقاومت اسلامی در لبنان در سال 1982 به عنوان واکنش اعتراض آمیزی به زبونی دولت و احزاب سیاسی لبنان در برابر تهاجم رژیم صهیونیستی و اشغال دو سوم خاک لبنان تأسیس شد، خیلی ها تصور می کردند که یک تشکل جدید به دهها حزب سیاسی موجود این کشور اضافه شده است و کسی فکر نمی کرد این تشکل که از لحاظ مبانی فکری و اعتقادی متفاوت است و به سرعت در لبنان چنان جایگاهی پیدا کند که هیچ حزب تاریخی در لبنان به آن دست نیافته است. همچنین هیچ کس تصور نمی کرد که این رویداد ملی در آینده نزدیک در ابعاد منطقه ای و بین المللی چنان تأثیری داشته باشد که نقشه سیاسی منطقه را دگرگون سازد.
حزب الله لبنان در دهه هشتاد با کسب پیروزی های پیاپی بر ضد اشغالگران صهیونیست و حامیان بین المللی آنها، موفق شد به صورت الگو و سرمشق نیروهای سیاسی مستقل در خاورمیانه درآید. در اواسط دهه هشتاد جریان اخوان المسلمین فلسطین بر اساس تجربه حزب الله لبنان در چارچوب جنبش های حماس و جهاد باز تولید شد. این جنبش های نوپای اسلامی به سرعت انتفاضه نخست فلسطین را در سال 1987 آغاز کردند، قیامی که تحولات بنیادین در بحران فلسطین در پی داشته است. با آغاز انتفاضه فلسطین فرآیند تصمیم گیری سیاسی فلسطین از خارج به داخل انتقال یافت و مردم فلسطین در قلب این معادله قرار گرفتند.
رژیم صهیونیستی برای محاصره این حرکت مردمی اسلامی جدید، با ساف وارد گفت وگو شد و پس از دو سال گفت وگو موافتنامه اسلو میان دو طرف در سال 1993 امضا شد. ادامه حماسه مقاومت حزب الله در لبنان و موفقیت عملیات پی درپی و کیفی آن سرانجام دشمن صهیونیست را وادار کرد در سال 2000 از لبنان عقب نشینی کند و این پیروزی بزرگ یک بار دیگر منطقه خاورمیانه را تحت تأثیر قرار داد، بویژه سرزمین اشغال شده فلسطین که مردم آن بیش از نیم قرن است که در جستجوی راهکار کارآمد برای حل بحران دیرپای خود بودند. عقب نشینی رژیم صهیونیستی از جنوب لبنان، جامعه فلسطینی را یکبار دیگر دچار غلیان کرد و سرانجام در یک تجلی جدید، انتفاضه دوم مسجدالاقصی فلسطین با ویژگی های جدید آغاز شد. مهمترین ویژگی های انتفاضه دوم بکارگیری توان نظامی در چارچوب فرهنگ شهادت طلبی از سوی فلسطینیان به عنوان ابزار مقابله با تجاوزات رژیم صهیونیستی است که برای رسیدن به نوعی موازنه وحشت بود. جریان مقاومت در فلسطین با استفاده بهینه از تجارب موفقیت آمیز حزب الله لبنان چنان پایگاهی در میان مردم فلسطین یافت که انتخاب نمایندگان این جریان به عنوان اکثریت پارلمانی در انتخابات سال گذشته از سوی مردم مهمترین شاخص آن به شمار می آید. هنگامی که رژیم صهیونیستی جنگ همه جانبه را بر ضد فلسطینیان در نوار غزه و کرانه باختری اعلام کرد، حزب الله لبنان یکبار دیگر تنها فریادرس فلسطینیان بود و با وارد شدن به معادله درگیری با رژیم صهیونیستی، فشار نظامی را با فلسطینیان تقسیم کرد و با ایجاد معادله جدید، بن بست شکنی در شرایط انسداد سیاسی منطقه را پدید آورد.
بسیاری از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که وارد شدن این بار حزب الله در معادله منطقه پیامدهای بسیار وسیعی در سطوح خرد و کلان منطقه در پی خواهد داشت. یاری رسانی حزب الله به دولت حماس و جامعه فلسطینی، این پیام را به اسراییل رساند که بحران های منطقه از یکدیگر جدا نیستند و تلاش آن رژیم برای تفکیک این بحران ها از یکدیگر تلاش بیهوده ای است. همچنین حزب الله لبنان با واکنش مناسب مبتنی بر تکلیف دینی به اسراییل تفهیم کرد که همبستگی میان جنبش های اسلامی منطقه به حدی گسترده است که نمی تواند به دشمن اجازه دهد فلسطینیان را از دیگران جدا کرده و به تنهایی مورد حمله و کشتار قرار دهد. اقدام حزب الله در به نمایش گذاشتن روح همبستگی اسلامی در زمانی که اکثر دولت های عربی و اسلامی سکوت مرگباری را در پیش گرفته بودند و به رغم علم سابق رهبران این حزب در پرداخت هزینه سنگین بابت چنین اقدامی، روح اخوت اسلامی را در بسیاری از جوامع اسلامی بیدار کرد. تظاهرات میلیون ها مسلمان کشورهای اسلامی و مقیم در کشورهای غربی و اعلام حمایت آنها از حزب الله نوعی پاسخ به روح برادری حزب الله لبنان و اعلام وفاداری به رفتار اصولگرایانه آن به شمار می آید.
در بعد دیگر مقاومت و پایداری حزب الله در برابر اعلام جنگ همه جانبه رژیم صهیونیستی بر ضد لبنان نیز جامعه اسراییل را وارد بحران بی سابقه ای کرده است. رژیم صهیونیستی در همه جنگ های پیشین بر ضد دولت های عربی موفق شده بود جامعه خود را از تأثیرات ویرانگر جنگ دور سازد ولی حملات بی امان موشکی حزب الله به شمال فلسطین اشغالی، این جامعه را با بحران های تازه ای مواجه ساخت. افزایش برد آتشباری حزب الله تا عمق بیش از 60 کیلومتر، شرایط جدیدی در جامعه صهیونیستی پدید آورد. آتشباری حزب الله بر ضد صهیونیست های مقیم در شمال فلسطین اشغالی در مجموع درگیری های دهة نود، اسراییل را وادار ساخت تا با تأمین پناهگاه برای صهیونیست های مقیم این منطقه، آسیب پذیری آنان را به حداقل برساند. ولی افزایش برد آتشباری حزب الله تا عمق سرزمین های اشغالی با نبود آمادگی کامل در مناطق جدید زیر آتش رفته، جامعه این منطقه را برای اولین بار با پدیده جنگ زدگی آشنا کرد. زیر آتش قرار گرفتن شهرهای نهاریا، عطا، صفد، حیفا، موج عامر، عفوله، طبریا، کرمیشل و جنوب جولان و نبود آمادگی برای شرایط جنگی صدها هزار نفر شهروند صهیونیستی را وادار کرد تا به مناطق میانی و جنوب سرزمین های اشغالی مهاجرت کنند. بحث در جامعه صهیونیستی درباره برد موشک های حزب الله، شرایط بحرانی دیگری در جامعه صهیونیستی پدید آورد. بسیاری از تحلیلگران صهیونیست اعلام خطر کردند که اگر موشک های حزب الله به تل آویو برسد آنگاه جامعه صهیونیستی با پدیده خطرناکتر از جنگ زدگی روبه رو خواهد شد. آنها اعلام کردند که رژیم صهیونیستی در صورت آتشباری حزب الله به علت برخوردار نبودن از عمق استراتژیک کافی با پدیده مهاجرت به خارج آشنا خواهد شد. این پیامدها نشان می دهد که جامعه صهیونیستی تا چه حد آسیب پذیر است و حزب الله تا چه حد موفق شده است نقاط ضعف این جامعه را نمایان سازد. اعلام حالت فوق العاده در شهر های ناتابا و تل آویو بدون اینکه حزب الله به موشکباران آنها تهدید کند، وجه دیگری از بحران این رژیم را نمایان می کند.
حمله های موشکی حزب ا... به رژیم صهیونیستی کارکرد راهبردی دیگری نیز داشته است. رژیم صهیونیستی یک نظام پادگانی است که مهمترین پایه قدرت آن مبتنی بر برتری نظامی بر مجموع دولت های عربی و ضمانت های امنیتی است که ارتش برای این جامعه ناهمگون بوجود آورده بود. ادامه حملات موشکی حزب الله و ناتوانی ارتش صهیونیستی که ششمین ارتش مجهز جهان به شمار می آید، در جلوگیری از آن، اقتدار این ارتش را در حفظ امنیت جامعه صهیونیستی زیر سؤال می برد. ارتش در جامعه صهیونیستی ستون فقرات همبستگی اجتماعی است و متزلزل شدن کارآمدی آن در تأمین امنیت اجتماعی می تواند جامعه صهیونیستی را با آسیب های روانی بسیاری مواجه سازد.
همچنین جوامع عربی با در نظر گرفتن خاطرات تلخ جنگ با اسراییل، حذف مقاومت و پایداری حزب الله لبنان را یک پیروزی بزرگ می شمارند. دولت های عربی در جنگ سال 1967 میلادی همه شبه جزیره سینا، کرانه باختری، نوار غزه، بلندی های جولان را فقط در شش روز از دست دادند و به دشمن واگذار کردند در حالی که حزب الله در زمانی بیش از شش روز به تنهایی در برابر تمام توان اسراییل ایستادگی کرد و نه تنها اجازه نداد دشمن حتی یک وجب به داخل خاک لبنان پیشروی کند که میزان آسیب پذیری دشمن را به طور پلکانی افزایش داد.
موفقیت حزب الله در برقراری نوعی موازنه با دشمن صهیونیستی نه تنها دشمن را با بحران مواجه کرد که دولت های عربی و اسلامی را نیز با پرسش های جدی روبه رو ساخت. مردم جهان اسلام که در تظاهرات مختلف خود اقدام حزب الله را تحسین می کردند، از خود می پرسیدند که چگونه یک حزب کوچک موفق شده است معادله قابل قبولی با دشمن برپا کند که مجموع کشورهای عربی از ایجاد آن در شش دهه ناتوان بودند و اگر ارتش های عربی و اسلامی که سالانه میلیاردها دلار سلاح خریداری می کنند از برقراری چنین معادله ای ناتوان هستند، چرا باید این ساختارها و این هزینه ها با شرایط ناکارآمدی کارکردی ادامه یابد.
طرح این پرسش ها در میان جوامع اسلامی نوعی بدبینی درباره کارکرد دولت ها به وجود می آورد. ولی سکوت برخی دولت ها در برابر جنایت های رژیم صهیونیستی و موضع گیری منفی برخی دیگر از آنان نسبت به حزب الله و نه رژیم صهیونیستی، این شُبهه ها را به یقین درباره خیانت و یا خود باختگی کامل این رژیم ها ارتقا می دهد.
برخی از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که به رغم اینکه لبنان هزینه بسیار سنگینی در این جنگ پرداخت کرده است ولی حزب الله لبنان با حرکت منطقی خود جهان اسلام را از یک توطئه بزرگ نجات داد که در صورت اجرا جهان اسلام هزینه های چند صدبرابر از تلفات و خسارات جنگ کنونی رژیم صهیونیستی بر ضد لبنان پرداخت می کرد. این تحلیلگران معتقدند حزب الله شیعی در یک حرکت توحیدی از حماس فلسطین و سنی حمایت کرد و با ارایه یکی از بزرگترین حماسه های همبستگی دینی امضا شده با خون موفق شد، طرح جنگ مذهبی میان شیعه و سنی آمریکا را محاصره کند و در زمینه های گسترش آن را در سطح جهان اسلام از بین ببرد. در حال حاضر دست های پنهان بسیاری در عراق در جهت برپایی جنگ مذهبی کار می کنند و متأسفانه این توطئه که عاملان آن تاکنون شناخته شده نیستند، در برخی کشورهای اسلامی تأثیرات سوئی بر همبستگی اسلامی گذاشته است که لبنان یکی از آنها به شمار می رود ولی حماسه مقاومت کنونی حزب الله جامعه لبنان و بسیاری از جوامع اسلامی را از این بیماری خطرناک مصون ساخته و زمینه های پیگیری چنین توطئه ای را از بین برده است.
منبع: همشهری دیپلماتیک