بسم الله الرحمن الرحیم
پدر امام موسى صدر آیتاللَّه سیدصدرالدین صدر(5) فقیه بزرگ و از مراجع عالیقدر و معاصر شیعه بود. وى در سال 1299 هـ . ق - یا 1298 هـ - (6) در کاظمین در میان چنین خاندانى دیده به جهان گشود. ادبیات و قسمتى از علوم مقدماتى را در سامرا از اساتید وقت فراگرفت و بعد در خدمت پدرش - که یکى از مراجع تقلید بود - به کربلا مهاجرت کرد و سطوح عالیه را در محضر شیخ حسن کربلائى خواند و مدتى هم درحوزه درس والد معظم خود حضور یافت و سپس به توصیه پدر، راهى حوزه علمیه نجف گردید و مدتى در درس آخوند خراسانى و سیدکاظم یزدى شرکت نمود و به اخذ اجازه اجتهاد نایل گردید و در سال 1329 هـ بعد از فوت پدرش جهت زیارت بارگاه امام رضا (ع) به ایران آمد و مدت ده سال در مشهد ماندگار شد و به تدریس و ارشاد مردم مشغول گردید و در همانجا با دختر مرجع بزرگ وقت مرحوم آیت اللَّه حاج آقا حسین قمى، بنام بىبىصفیه ازدواج کرد.
و در سال 1344هـ به نجفاشرف مراجعت کرد و براى احترام، در درس میرزاى نائینى حاضر مىشد و در سال 1349 به ایران برگشت و به دعوت مرجع عالیقدر و مؤسس حوزه علمیه قم آیتاللَّه حاج شیخ عبدالکریم حائرى یزدى در قم اقامت گزید و به سرعت به عنوان فقیهى عالیقدر و مرجعى بزرگ و معروف و یکى از ارکان حوزه علمیه قم اشتهار یافت و پس از رحلت آیةاللَّه حائرى به همراه دو مرجع بزرگ دیگر - آیتاللَّه سیدمحمد حجت و آیتاللَّه سیدمحمدتقى خوانسارى - زعامت حوزه و مرجعیت شیعیان را به عهده گرفت و در حوزه علمیه قم خدمات شایان توجهى نمود و شاگردان زیادى در مکتب خود تربیت کرد.(7)
..................................................................................................................
5. نام او محمدعلى بود و بعداً به ‹‹صدرالدین›› معروف گردید.
6. اعیان الشیعه، ج 3: ص 404.
7. نقباءالبشرج 944 - 943/2.
پس از رحلت آیتاللَّه حائرى مؤسس حوزه علمیه قم در سال 1355هـ قمرى، بسیارى از علما و اُدبا در سوگ او اشعار زیبایى به زبان عربى و فارسى سرودند که جالبترین آنها، اشعار نغز و پرمحتواى آیتاللَّه صدر بود.
اشعار این مرد بزرگ که برسنگ قبر مرحوم آیتاللَّه حائرى نقش بسته چنین است:
عبدالکریم آیتاللَّه قضى وانحل منسلک العلوم عقده
کان لاهل العلم خیر والد و بعده امست یُتامى ولده
کوکب سعد سعد العلم به دهراً و غاب الیوم عنه سعده
فى شهر ذىالقعده غاله الردى به سهمه یالیت شلّت یده
فى حرم الائمة الاطهار فى شهر الحرام کیف حلّ صیده
دعاه مولاه فقل مورّخا ‹‹لدى الکریم حلّ ضیفاً عبده››
:( آیتاللَّه عبدالکریم حائرى جهان را بدرود گفت و با رحلت او حلقه دیگرى از زنجیره دانش و فرهنگ از میان رفت. او بوستان شکوفاى دانش بود. و فقدان او ارکان ارزشها را به لرزه درآورد. او براى دانشوران، بهترین پدر بود و با رحلت او فرزندان علمى وى یتیم شدند. او ستاره نیکبختى بود که فرهنگ و دانش، روزگارى طولانى، بوسیله او سعادت یافت، اما اینک با رحلت او ستاره سعادت علم ناپدید شد. در ماه ذیقعده، روزگار تیر اجل را بسوى او نشانه رفت که کاش دستش فلج مىشد. در حرم امامان پاک، آخر چگونه، در ماه حرام و حرم اهلبیت، صید حلال شد؟ خدایش او را بسوى خویش فراخواند و تاریخ آن چنین شد: بنده پروردگار، میهمان خداى کریم گردید.)
پس از سرودن این اشعار نغز، مکاشفهاى رخ مىدهد که به روایت خود آیتاللَّه صدر بدین صورت بوده است: پس از انشاء این قصیده کوتاه، در عالم رؤیا دیدم که در بوستان بسیار سرسبز و خرمى هستم که سراسر آن را درختان و میوهها و نهرهاى لبریز از آب زلال پوشانده است. و من در آن قدم مىزنم، در همان حال فردى از روبرو آمد و گفت: ‹‹مىخواهید حاجشیخ را ملاقات کنید؟››
گفتم: ‹‹با کمال میل!››
مقدارى راه طى کردیم و به فضایى سرسبزترى که وسط باغ و کنار حوضى که اطراف آن گلکارى بود، رسیدیم. در طرف راست آن ساختمان باشکوهى بود که چند پله آن بالاتر از زمین بود و در و پنجرههاى متعددى به سوى باغ داشت.
گفت: ‹‹نگاه کن!››
وقتى نگاه کردم حاج شیخ را دیدم که در یکى از اطاقها تکیه به در داده و باغ را تماشا مىکند. سلام کردم و شتابان وارد اطاق شدم، جواب مرا داد و پس از پذیرایى فرمود: ‹‹حالم بسیار خوب است.›› و آنگاه حال آقایان و وضعیت حوزه را پرسید به عرض رساندم: ‹‹خداى را سپاس!››. خدمتگزارى وارد شد و چاى آورد. فرمود: ‹‹براى آقاى صدر هم بیاور!›› گفتم: ‹‹اگر میل دارید من هم خدمت شما باشم؟››
فرمود: ‹‹خیر، شما کار دارید و با شما کار دارند و باید بروید.››
همانطورى که با حاج شیخ صحبت مىکردم گاه به منظره زیبا و دلانگیز باغ نیز نظاره مىکردم و او با فراست دریافت که منظره باغ براى من جالب است کمى بلند شد و هر دو دست را بلند کرد و فرمود: ‹‹لدى الکریم حلّ ضیفاً عبده.››: بنده پروردگار، میهمان خداى کریم گردید.
صدر از دنیا رفت
مرحوم آیتاللَّه صدرالدین صدر، از پروا پیشگان و اندیشمندان نامدار جهان تشیع است. در مورد رحلت او یکى از روحانیون حوزه علمیه قم، مکاشفهاى داشته است که نشان دهنده عظمت و کرامت و بزرگوارى آن عالم ربانى و آزاده است که آن را از مرحوم آیتاللَّه جناب حاج شیخ عبدالنبى عراقى - از مجتهدین مسلم و بنام حوزه علمیه قم - نقل مىکنیم:
‹‹درست بخاطر دارم که روز شنبه برابر با 19 ربیعالثانى، سال 1373 قمرى بود که نگارنده به منزل آیتاللَّه حاج شیخ عبدالنبى، رفتم ایشان در تعبیر خواب مهارتى بسیار داشت و به این امتیاز نیز معروف بود. به هنگام ورود من بود که حجةالاسلام آقاى میرزا محمد همدانى از بیت ایشان خارج شدند. هنگامى که به محضر آیتاللَّه شرفیاب شدم فرمودند: ‹‹آقا شیخ محمد را دیدى؟››، گفتم: ‹‹آرى! مطلبى داشت؟›› فرمود: ‹‹خواب عجیبى دیده بود.›› پرسیدم: ‹‹تعبیر آن براى شما روشن است؟ چه خوابى دیده بود؟››
فرمود: ‹‹ایشان مىگوید شب گذشته در خواب دیدم که به حرم مطهر دخت گرانمایه حضرت کاظمعلیها السلام شرفیاب شده و از آنجا به مسجد بالاسر رفتم تا فاتحهاى براى آیتاللَّه حائرىقدس سرهم بخوانم که دیدم میان قبر مرحوم حائرى و آیتاللَّه خوانسارى قبرى آماده است. با تعجب از خود پرسیدم: ‹‹این قبر براى چه کسى آماده شده است؟›› بانوى گرانقدرى را دیدم که فرمود: ‹‹این قبر پسر من، صدر است. صدر از دنیا رفت، او خوب فرزندى بود.››
شگفت اینکه مرحوم آیتاللَّه عراقى هنوز در مورد این خواب سخن مىگفت که بناگاه صداى بلندگوى حرم طنین افکند و خبر رحلت آیتاللَّه العظمى آقاى صدرقدس سرهم را اعلان کرد.››(8)
..................................................................................................................
