منبع: روزنامه جام جم، شماره 1840
حزب الله لبنان امروزه نه فقط به خاطر مقاومت نظامی در برابر اسرائیل بلکه به کمک برنامه های رسانه ای - فرهنگیش در تمام دنیا ، چهره ای شناخته شده است. در حقیقت آنچه حزب الله لبنان را از سایر گروه های اسلامی و عربی متمایز ساخته ، قدرت رسانه ای آن بر پایه فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی است. آنچه پیش رو دارید به بررسی ابعاد مختلف قدرت رسانه ای حزب الله لبنان می پردازد.

سایبر دیپلماسی
از سال 1992 میلادی مصادف با حضور سید حسن نصر الله ، دبیرکل حزب الله ، تا کنون رفتار سازمانی مقاومت لبنان ، با رویکردهای رسانه ای ، به ویژه ساختارهای سایبرنتیکی و رایانه ای همراه بوده است. استفاده از سایبر دیپلماسی و اطلاع رسانی مبتنی بر آن ، نقشه هدفمند و نوینی است که امروزه مراکز سیاسی ، نظامی و حتی مذهبی جهان ، برای ارتقای ضریب نفوذ اثر بخشی برنامه های خود ، از آن بهره می جویند. استراتژی برنامه ریزی و سازماندهی دیجیتالی ، یک نوع آزادی فرا مرزی را در اختیار کارگزاران این فرآیند به ارمغان می اورد که حزب الله ، به خوبی از این پتانسیل سود جسته است. به طوری که به جرات می توان گفت رسانه های حزب الله در کنار رسانه های دولتی ایران تنها قدرت های رسانه ای منطقه هستند که رفتاری موثر علیه امریکا و اسرائیل از خود بروز می دهند. موارد ذیل شواهدی بر این مدعاست.
از سحر تا المنار
چند سال پیش را خاطرمان هست که پخش شبکه تلویزیونی ماهواره ای سحر ایران ، توسط یک شرکت فرانسوی که پوشش اروپایی این شبکه را بر عهده داشت ، بر اساس حکم دادگاهی در فرانسه ، در سال 2004 میلادی به طور کامل قطع شد .
علت قطع برنامه های سحر ، لابی صهیونیسم فعال در دولت فرانسه بود که از این کشور خواسته بودند تا پخش برنامه های ضد صهیونیستی شبکه ماهواره ای سحر ایران را در ماهواره و کانال های تلویزیونی فرانسه قطع کند.
همچنین شبکه ماهواره ای خبری عرب زبان العالم نیز که توسط ایران برای کشورهای عرب زبان منطقه برنامه های ضد صهیونیزم پخش می کند ، بارها مورد خشم محافل غربی قرار گرفته است به گونه ای که قطع برنامه های این شبکه نیز چندین بار در دستور کار این مقامات قرار گرفته است . مخالفت شبکه های جهانی ایران با ممنوعیت حجاب دختران و زنان مسلمان در اروپا و ارائه تصویر خشونت طلب و تروریستی رژیم اشغال گر قدس در برنامه های خبری ، از جمله مهم ترین دلایل مخالفت آشکار رسانه های غربی ، از پخش برنامه های خبری شبکه های ماهواره ای ایران در اروپا به شمار می آید. موج گسترده مخالفت ستیزی با پخش برنامه های شبکه های تلویزیونی اسلامی موثر در اروپا و آمریکا ، هم چنان ادامه دارد .
اما شبکه تلویزیونی المنار لبنان www.almanar.com.lb، بیش از همه شبکه ها به دلیل صهیونیست ستیزی آن و پخش برنامه به زبان های مختلف علیه سیاست های اسرائیل و آمریکا در منطقه و جهان ، مورد انزجار رسانه ای اروپا قرار گرفته است . به گونه ای که هم اینک فقط روی ماهواره های عرب ست و آسیا ست قرار دارد . المنار در برنامه های 24 ساعته خود ، مبارزات نیروهای نظامی حزب الله و فلسطین را علیه مواضع اشغال گران قدس نشان می دهد و رفتار سازمانی - رسانه ای کاملا ضد صهیونیستی دارد . المنار در آغاز برنامه های روزانه خود ، سرودی را پخش می کند که در آن به انتفاضه و مبارزه علیه صهیونیسم و استکبار جهانی ، اشاره دارد . شبکه رادیویی النور www.al-nour.net نیز به عنوان رسانه حزب الله ، نقش زیادی در اطلاع رسانی سازمان دیجیتالی این مجموعه در جهان داشته است . الغالبون دات نت ، نشانی اینترنتی رسمی ساختار رسانه ای حزب الله در سرزمین دیجیتال است . این پایگاه چند زبانه که در روز بارها به روز رسانی می شود ، از طریق نشانی اینترنتی http://www.ghaliboun.net/eindex.php قابل مشاهده است. پایگاه www.moqawama.net نیز به عنوان پورتال دیگر مورد علاقه حزب الله مشهور است که طرفداران زیادی دارد. قابلیت ها و توانمندی های پایگاه های اطلاع رسانی مذکور ، به طور کلی در زمان نبرد حزب الله با صهیونیست ها ، مورد تهدید جدی قرار نگرفت و همواره مخاطبان این پایگاه ها ، با عوامل اطلاع رسانی حزب الله در ارتباط بودند. حتی تلویزیون المنار حزب الله ، با وجود حمله شدید و خارج از عرف جهانی ارتش اسرائیل به مراکز رسانه ای مستقر در لبنان مثل mbc ، هم چنان به کار خود ادامه داد. برنامه ریزی و سازماندهی سیستماتیک مبتنی بر رفتار سازمانی حزب الله لبنان در پشتیبانی از این شبکه به حدی بود ، که در طول جنگ 33 روزه ، حتی 1 ثانیه برنامه های این شبکه با اختلال رو به رو نشد و حتی این شبکه ، مناظره مستقیم دبیرکل خود را با خبرنگار شبکه الجزیره قطر www.aljazeera.net برقرار کرد. این مسئله را خبرگان مسائل نظامی و رسانه ای ، یک رفتار بسیار ارزنده سازمان رسانه ای حزب الله تلقی کردند. ضربه هایی که تلویزیون المنار با پخش برنامه ها و تصاویر متعدد خود در جهان عرب ،منطقه و حتی اروپا به اسرائیل زد ، به اعتقاد کارشناسان مسائل نظامی و سیاسی ، کم تر از شلیک موشک های کاتیوشا به شمال اراضی اشغالی نبود. چرا که اکنون ، سازمان های نظامی جهان مثل پنتاگون ، خیلی علاقمندند تا از طریق کانال های رسانه ای مثل www.foxnews.com و شبکه تلویزیونی تازه تاسیس پنتاگون http://www.pentagonchannel.mil اهداف خود را تشریح کنند.
بررسی رفتار رسانه ای حزب الله
شبکه ماهواره ای المنار حزب الله لبنان ، یکی از ابزارها و بازوهای اطلاع رسانی و رسانه ای این حزب به شمار می آید . حزب الله در قیاس با سایر احزاب منطقه ای در خاورمیانه و کشورهایی مانند سوریه ، عراق و حتی کشورهای حوزه خلیج ، رفتار سازمانی رسانه ای و اطلاع رسانی بسیار عالی دارد. این حزب در دکترین اطلاع رسانی خود ، بر مدل صهیونیزم ستیزی ، توجه آشکار دارد . در این مدل ، هر مولفه ای که زمینه مبارزه با عقاید صهیونیزم را ترویج و آشکار کند ، پشتیبانی می شود. این پشتیبانی با صورت های مختلفی انجام می گیرد. به نظر نگارنده حزب الله لبنان تا کنون در سه جبهه ، ساختار رفتار سازمانی - رسانه ای خود را شکل داده است :
1- راه اندازی شبکه تلویزیونی المنار : شبکه تلویزیونی المنار که سایت اینترنتی 2 زبانه آن به نشانی
http://www.manartv.com.lb/news.aspx فعال می باشد ، همان طور که در ابتدای مطلب گفتیم ، به زبان های مختلف به صورت بیست و چهار ساعته اخبار ، گزارشات و پیام های مختلف حزب الله را در زمینه مسائل سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی منطقه و جهان عرب ، به خصوص در عراق و فلسطین منتشر می سازد. علاوه بر این شبکه المنار تصاویری از فعالیت های حزب الله لبنان در منطقه و هم چنین نشست های این حزب را با پوشش جهانی ، مخابره می کند. انتظار می رود بیش از 30 میلیون نفر مخاطب شبکه مذکور باشند و با وجود قطع متعدد برنامه های این شبکه در اروپا ، هم چنان مخاطبان این شبکه از طریق سایت اینترنتی المنار به مشاهده برنامه های آن می پردازند.
2- راه اندازی سایت اینترنتی : علاوه بر سایت المنار حزب الله لبنان دارای سایت های متعدد دیگری نیز می باشد که پیشتر از برخی آن ها یاد شد. نکته ای که در مورد رسانه های آنلاین حزب الله در اینترنت قابل توجه است ، نوع رویکرد خبری و اطلاع رسانی خاصی است که مسئولان اطلاع رسانی حزب الله در انتقال دیتاهای خبری سیاسی و نظامی منطقه به مخاطب ارائه می دهند. اکثر تصاویر به کار گرفته شده در سایت های حزب الله ، تصویر برداری اختصاصی است و کم تر از سایت های دیگر اقتباس شده است . از سویی دیگر ، نویسندگان و مفسران این پایگاه های اینترنتی ، با ادبیات و نگارش خوبی به تحلیل مطالب می پردازند به گونه ای که بعضا مطالب این پایگاه ها در رسانه های عربی انعکاس پیدا می کند. بیش از ده ها هزار بازدید روزانه از سایت های حزب الله ، نشان از توجه قابل ملاحظه رسانه ها و علاقمندان ، به مسائل منعکس شده توسط دستگاه های تبلیغاتی حزب الله دارد . اکنون ، سایت های مشهور خبری و تحلیلی اینترنت ، لینک های زیادی به پایگاه هایی که مستقیم یا غیر مستقیم وابسته به این مجموعه هستند ، برقرار می کنند و موتور گوگل ، برای واژه Hizbollah ، میلیون ها وب پیج عرضه می کند.
3- طراحی و ساخت بازی های 3 بعدی : یکی دیگر از ابزارهای اطلاع رسانی و رسانه ای حزب الله در دنیای دیجیتال ، توجه این نهاد به استفاده از قابلیت های دنیای دیجیتال در ساخت بازی های 3 بعدی با گرافیک و طراحی ممتاز است . بازی های رایانه ای ، یکی دیگز از ابزارهای دیجیتالی جالبی است که حزب الله برای گسترش و معرفی برنامه های خود طراحی و راه اندازی کرده است . ارزش اثر بخشی اطلاع رسانی و ارتباطاتی باز ی های رایانه ای به حدی است که این بازی ها سالانه میلیاردها دلار به گردش تجارت الکترونیک و حتی گردش سالانه تجارت جهان می افزایند.
بازی « به سوی پیروزی » که توسط گروه طراحی حزب الله چند سال پیش در تیراژ قابل ملاحظه ای به بازار های منطقه و به ویژه ایران وارد شد و توسط یکی از مراکز اسلامی دولتی کشور نیز به بازار کامپیوتر کشور عرضه شد(فرهنگسرای پایداری) ، نمونه ای از این مسائل است . در این بازی ، حزب الله یکی از عملیات موفق خود را که بر ضد مواضع اسرائیلی ها در اخرین دهه های قرن بیستم انجام داده است ، در قالب یک بازی به مخاطبان ارائه می کند. در این بازی ، ابزارهای جنگی اسرائیل به کمک جوانان فلسطینی مبارز ، مورد حمله قرار می گیرد و شعارها و افکار عقدیتی حزب الله به صورت بازی و در محیطی گرافیکی و مالتی مدیا ، به مخاطب منتقل می شود . اکنون بسیاری از مراکز دکترین سازی غرب ، برای ترویج افکار و عقاید خود بر مبنای هدف سازی صوت گرفته ، برنامه های خود را در قالب بازی های کامپیوتری تحت وب یا تحت ویندوز ، طراحی و عرضه می کنند. با این ابزارها که معمولا جذابیت بالایی دارند ، سنین 8 تا 25 سال ، در کشورهای مختلف مورد تهاجم و همراهی فرهنگی و اطلاع رسانی این مراکز قرار می گیرد و مجبورند برای ان که از بازی لذت بیش تری ببرند ، اصطلاحات ، رفتار های حرکتی ، تبلیغات اطراف منوهای بازی را مشاهده کنند و به نوعی ، در تیر رس مستقیم بسته های عقیدتی این مراکز قرار بگیرند . بنابراین توجه به بازی های ویندوزی ، یکی از ابزارهای رسانه ای نوین غرب در جلب افکار عمومی جهان به شمار آمده است که حزب الله نیز تا حدودی از این ابزار استفاده کرده است .
صفی الدین ، مسئول سابق تبلیغات دفتر حزب الله لبنان در ایران در همین رابطه به ساخت دو بازی نیروی ویژه (Special Force) و فتح القدس اشاره می کند که به جنگ میان مسلمانان و رژیم اشغالگر قدس می پردازد. جریان بازی نیروی ویژه بدین صورت است که در طی بازی هدف شما باید نابود کردن دشمنانتان یعنی صهیونیستها باشد، و در این راه چنانچه تمامی مراحل را با موفقیت کامل بگذرانید نهایتا مدال افتخاری از سید حسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان دریافت کرده، و چنانچه در طی مراحل عملیات توسط دشمنان دنیای اسلام کشته شوید باز هم شکست نخورده اید چرا که شما به مقام والای شهادت نائل شده اید و به جای اینکه روی صفحه مونیتور عبارت game over ظاهر شود عبارت شهید ظاهر می شود. یکی از امکاناتی که حزب الله لبنان برای جهانی شدن این بازی به آن افزوده است قابلیت چند زبانی آن است به این معنا که این بازی علاوه بر زبان عربی به زبان های انگلیسی ،فرانسوی و فارسی ارائه می شود.
اهمیت این بازی وقتی بیشتر مشخص می شود که به عکس العمل خارجی آن دقت کنیم. «این بازی هیچ شانسی برای صلح باقی نمی گذارد»؛ این جمله ایست که «ران پراسر» سخنگوی سابق وزارت خارجه اسرائیل درباره ی این اقدام فرهنگی حزب الله لبنان عنوان کرد. همچنین دولت اسراییل کشورهایی را که مجوز ورود و پخش این محصولات فرهنگی را به کشورشان می‌دهند، تهدید به قطع رابطه کرد.
اهداف رسانه ای حزب الله
اهداف رسانه ای حزب الله لبنان ، رویکردهای مختلفی را دنبال می کند که عبارتند از :
1- ترویج آرمان ها : ترویج آرمان های مختلف حزب الله با استفاده از توان مندی های رسانه ای و دنیای دیجیتال ، مهم ترین بنیان رفتار سازمانی اطلاع رسانی حزب الله را تشکیل می دهد که همان طور که گفتیم ، از ضریب اثر بخشی بسیار بالایی در چند سال اخیر برخوردار بوده است .
2- صهیونیزم ستیزی : تقریبا در مبحث مقابله رسانه ای با صهیونیزم ، هیچ نهاد غیر دولتی موفقی جز حزب الله در دنیای اسلام وجود نداشته است . توان مندی های رسانه ای آنلاین این حزب در مبارزه علنی با عقاید و عملکردهای رژیم اشغال گر قدس در سراسر جهان ، نمونه بارز اهمیت رسانه های امروزی در تقابل با دکترین های عقیدتی در مناطق خاصی از جهان است .
3- اطلاع رسانی آی تی مدار : استفاده از آی تی برای نفوذ بر ساختار دفاعی و حتی هجومی هر موجودی که به عنوان دشمن تلقی شود ، اصل غیر قابل انکارنبردهای امروزی را تشکیل می دهد. جنگ رسانه ها و جنگ الکترونیک ، چنین اهدافی را جست و جو می کند و بی شک ، ارزش سرمایه گذاری و کار هدفمند در این عرصه ، کار عبثی به شمار نمی رود.استفاده از اینترنت ،ماهواره ، وبلاگ ، رادیو ، نشریات سنتی و همه این مسائل ، وقتی در قالب بین المللی و حرفه ای عرضه شوند ، چیزی کم تر از یک موشک دوربرد نیستند. ارزش رسانه ها و تلفیق رسانه های سنتی با رسانه های نسل جدید ، مرتبه غیر قابل انکار رسانه ها را در پیش برد جنگ های آینده ، تبیین می کند. بر همین اساس ، حزب الله ، صنعت آی تی را یک رویکرد مهم در دکترین رسانه ای خود می داند که در یک دهه اخیر ، برای آن بسیار مثمر ثمرتر بوده است . برای کسب اطلاعات بیش تر در مورد سازمان اطلاع رسانی آی تی مدار حزب الله می توانید به نشانی http://en.wikipedia.org/wiki/Hezbollah مراجعه کنید.
کلام آخر
رفتار سازمانی رسانه ای حزب الله لبنان نشان می دهد که موفقیت های یک جریان سیاسی و مذهبی و حتی نظامی در دنیای نا برابر کنونی ، با اتکا به ساز و کارهای اطلاع رسانی دیجیتالی ، تا چه اندازه اثر بخش و مثمر ثمر است. درک این واقعیت غیر قابل انکار ، باید در دستور کار کمیته های اطلاع رسانی و ارتباطات کلیه مراکز حزبی ، مذهبی کشور قرار بگیرد. نمی توان دور از انتظار دانست که ارسال یک پیام یا ارتباط با صدها هزار مخاطب یک جریان ، فقط با ارسال یک email یا انتشار یک مطلب در وبلاگ یا تارگاه ، بسیار آسان تر و موثر تر از جریان های سنتی موجود است. امیدواریم این فرآیند در کشور ما بهینه و نهادینه تر شود و اطلاع رسانی رسمی دیجیتالی ، به عنوان بخشی از فرهنگ اطلاع رسانی جریان های مذهبی و سیاسی و حتی نظامی کشور ، به شمار رود.