امروزه اسرار تجارى و اقتصادى براى دولت ها و سازمان هاى جاسوسى، از اسرار نظامى اهمیت بیشترى یافته است. به همین جهت جاسوسى اقتصادى روز به روز شدت گرفته و روش هاى تازه اى براى کسب اخبار و اطلاعات مفید به کار گرفته مى شود.

اگرچه دولت ها مى دانند که جاسوسى نمى تواند جانشین سیاست و استراتژى شود، ولى به خوبى به این امر واقفند که نمى توان در سیاستگذارى ها و تعیین استراتژى از آن بى نیاز بود. لذا به رغم داشتن هزینه هاى مادى، مالى، امنیتى و اجتماعى نسبت به جمع آورى اسناد و مدارک طبقه بندى شده اقدام مى کنند.
اما جاسوسى به افراد زیرک و با جرأت نیاز دارد که توانایى ریسک پذیرى بالایى داشته باشند. جاسوس به دست مأمورین اطلاعاتى آموزش مى بیند تا براى انجام کارى به خارج از مرزها اعزام گردد، درحالى که مأمور اطلاعاتى در دفتر کار خود مى نشیند و منتظر مى ماند تا با وسایلى که در اختیار جاسوس گذاشته شده و اطلاعات رسیده از او به جمعبندى مفهومى و محتوایى برسد. به هر تقدیر امروزه سازمان هاى جاسوسى به عنوان خط اول دفاع از مصالح و منافع حیاتى کشورها محسوب مى شوند.

 سیستم اطلاعاتى و جاسوسى، در ابتداى هزاره سوم میلادى درصدد اطلاع از همه چیز در هر زمان و هر مکان و تحت هر شرایط است.جمع آورى اطلاعات اقتصادى جزئى از قدرت اقتصاد ملى شناخته مى شود و از پایه هاى اساسى امنیت ملى هر کشورى به شمار مى آید. در این راه کسب اطلاع از توانمندى هاى دوست کم اهمیت تر از اطلاع از قابلیت هاى دشمن نیست، بلکه کسب اطلاعات پیرامون تجهیزات و ابزار موجود در کارخانجات صنعتى کشورهاى دوست، اهمیت بیشترى از کسب اطلاع از تعداد و نوع و کیفیت کار تانک هاى دشمن پیدا کرده است. از این نظر مى توان گفت سازمان هاى جاسوسى مأموریت دارند که آنچه را کشورها با جنگ نتوانستند به آن برسند، با عملیات جاسوسى به انجام برسانند.

 در گزارشى که بخش ضد جاسوسى سازمان اطلاعاتى فرانسه منتشر کرده، آمده است: آمریکایى ها جاسوسى اقتصادى را هدف اول خود قرار داده اند و اضافه شده که تعداد جاسوسان آمریکایى که به جاسوسى اقتصادى در فرانسه مشغول هستند بالغ بر 80 نفر است که عده آنها دو برابر جاسوسان روسیه در فرانسه است. متقابلاً فرانسه نیز اقدام به جمع آورى اطلاعات اقتصادى از آمریکا کرده که از موارد مهم آن، جاسوسى فرانسوى ها از شرکت «داگلاس بوئینگ» است. دستگاه هاى جاسوسى غرب با بیش از 40هزار عضو و حدود 200 میلیارد دلار بودجه سالانه به جاسوسى اقتصادى به عنوان مأموریت اول خود مى نگرند.

 زمانى که دیوار برلین فرو ریخت، یعنى در سال 1989 سازمان جاسوسى آمریکا داراى 22 هزار عضو رسمى و 4 هزار عضو غیر رسمى بود. در همین ایام و پس از سرنگونى حکومت آلمان شرقى،  آمریکایى ها با صرف هزینه ها و مبالغ کلانى، مدارک حساس و بسیار مهم اطلاعات خارجى سازمان امنیت آلمان شرقى را خریدارى کرده و به آمریکا بردند.

 سازمان مرکزى اطلاعات آمریکا (سیا) در همه جاى دنیا و در هر موقعیتى شروع به اقدام هاى خرابکارانه، براندازى و یا جاسوسى کرده و مى کند. مثلاً این سازمان براى تأمین هزینه هاى سنگینى که در ویتنام مى پرداخت، در اوایل جنگ ویتنام دست به جعل میلیون ها دلار براى خرج کردن در ویتنام زد. سازمان اطلاعات مرکزى آمریکا یک اداره مالى ویژه دارد که این گونه عملیات ها را اداره مى کند. این اداره کارمندانى در اختیار دارد که مى توانند میلیون ها ارز از هر نوعى را که سیا لازم داشته باشد نقل و انتقال دهند. این کارمندان داراى دفاترى در هنگ کنگ، ژنو، بیروت، بوینس آیرس و ... با نام هاى مختلف هستند.

آیزنهاور رئیس جمهور اسبق آمریکا گفته بود که آنچه براى ما در دوران جنگ سرد اهمیت دارد تنها این نیست که بدانیم روس ها از چه نقاط قوتى برخوردارند بلکه باید بدانیم آنان چه ندارند و در چه زمینه هایى دچار فقر هستند.

نیکسون نیز به سازمان سیا دستور داده بود که از هر طریق ممکن جهت سرنگونى سالوادور آلنده در شیلى اقدام نماید که این سازمان نیز بهترین روش براى سرنگونى وى را تضعیف و تخریب اقتصاد این کشور اعلام و از طریق شرکت (T.B.A) و استفاده از عناصر کارآزموده دست به تخریب وسیع و همه جانبه بنیان هاى اقتصادى این کشور زد و با ایجاد زمینه براى اعتصابات مذکور موجبات سرنگونى آلنده را فراهم آورد.

همچنین سیا با همکارى موساد با پشتیبانى از شورشیان کنترا در نیکاراگوئه و تخریب نیروگاه هاى برق، پل ها و مزارع در داخل این کشور تورم را به 1700 درصد رساند و از سوى دیگر با فشار به بانک جهانى و صندوق بین المللى پول از پرداخت هرگونه کمک و وام به این کشور جلوگیرى کرده و موجب ایجاد آشوب در این کشور و سرنگونى حکومت دانیل اورتگا شدند. حرکت خرابکارانه و براندازانه تنها گوشه اى از فعالیت هاى جاسوسى است. دزدیدن اطلاعات نیز همیشه اصل بوده است. در واقع بخش عمده اى از پیشرفت هایى که کشورهاى صنعتى به آن نایل آمده اند در سایه جاسوسى اقتصادى به دست آمده است.

فرانسه در سال1992 شاهد 760 مورد جاسوسى صنعتى و علمى و اقتصادى بوده است. همچنین فرانسه در فوریه 1995  اعلام کرد سازمان جاسوسى آمریکا تلاش کرد تا با پرداخت رشوه به برخى از مسئولین فرانسوى، از موضع حکومت فرانسه در قبال مذاکرات سازمان تجارت جهانى (گات) اطلاع یابد. در این شرایط آمریکایى ها نیز اعلام کردند که سازمان جاسوسى فرانسه با کار گذاشتن میکروفن در صندلى بازرگانان آمریکایى که با خطوط هواپیمایى فرانسه (ایرفرانس) مسافرت کرده اند درصدد شنود مذاکرات آنان برآمده است.

بر اساس گزارشات منتشر شده از سوى فرانسوى ها زمینه هاى فنى، صنعتى و علمى به تنهایى بیش از 50 درصد از جاسوسى و سرقت اطلاعات از فرانسه را تشکیل مى دهد و پس از آن، زمینه سیاسى است که سهم آن 20 درصد است و جاسوسى نظامى از فرانسه در پایان لیست قرار دارد.

دولت هاى دیگر نیز به نوعى در این بازى عجیب و غریب حضور دارند. مثلاً دولت کانادا خسارت ناشى از جاسوسى صنعتى و اقتصادى کشورش را سالانه 10 میلیارد دلار برآورده کرده و این امر را به عنوان بحرانى براى اقتصاد این کشور برشمرده است. یا بر اساس اخبارى که پس از فروپاشى اتحاد جماهیر شوروى منتشر گردیده گفته شده است دسترسى به اسرار علمى و صنعتى کشورهاى غربى موجب 57 میلیارد دلار صرفه جویى در تحقیقات علمى شوروى سابق گردید.

نمونه دیگر این که اسرائیلى ها با وارد کردن برنامه کامپیوترى تله گذارى شده (وعد) به ادارات برق در سرزمین هاى اشغالى از میزان مصرف برق در منازل فلسطینیان مطلع شده و از این طریق پى مى بردند خانه هاى مذکور از سکنه خالى است یا خیر و از میزان برق مصرفى، تعداد تقریبى ساکنین ساختمان ها را برآورد مى کردند.

 البته اسرائیل در زمینه جاسوسى پرونده سیاهى دارد. بکارگیرى یهودیان در راستاى منافع اطلاعاتى اسرائیل سابقه دیرینه اى دارد و استفاده از سازمان هاى یهودى در دیگر کشورها به قبل از تشکیل دولت یهودى در سرزمین هاى اشغالى فلسطین در سال 1948 باز مى گردد. در سال 1907 تعدادى از یهودیان شرقى به علت اقدامات جاسوسى به نفع انگلیس که در آن زمان سرکردگان یهود در آنجا تجمع کرده بودند دستگیر شدند و در سال 1914 یک شبکه 14 نفره جاسوسى که پایگاه عمده فعالیت آنان سوریه و ترکیه بود دستگیر شدند. همچنین در سال 1920 و پس از تأسیس سازمان یهود، شبکه هاى جاسوسى از سوى این سازمان در فلسطین، قاهره، برلین، پاریس، ژنو و نیویورک تحت عناوین باشگاه هاى ورزشى و بنیادهاى خدمت رسانى راه اندازى شد و این شرکت ها تا آن زمان تحت امر کمیته اى از یهودیان موسوم به (هاگانا) قرار داشتند تا این که در سال 1937 سازمان یهود نخستین شبکه جاسوسى به نام موساد را تأسیس کرد که معنى آن سازمان مهاجرت هاى غیرقانونى بود.

این سازمان قبل از آن که در سال 1948 به صورت رسمى و علنى ابراز وجود کند، مراحل مختلفى از عملیات جاسوسى را پشت سرگذاشت و همین سازمان نقش عمده اى در تأسیس دولت صهیونیستى در فلسطین اشغالی داشته است و بعدها مأموریت یافت به عملیات جاسوسى جهت دسترسى به اسرار نظامى و صنعتى و علمى و تجارى در دیگر کشورها بپردازد.

به هر حال اکنون جاسوسى اقتصادى در اولویت برنامه اکثر سازمان هاى جاسوسى قرار گرفته و در این زمینه دوست و دشمن نمى شناسد و شاید کشورى در دنیا نباشد که بتواند ادعا کند هدف جاسوسى اقتصادى دیگر کشورها نیست.

سیطره بر جهان از طریق اقتصاد هدف کشورهاى بزرگ در قرن بیست ویکم به شمار مى رود. با توجه به این که در بسیارى از کشورهاى جهان مثل اروپاى غربى و آمریکا، کاپیتالیسم و شرکت سالارى حکومت مى کند و با عنایت به این که همه چیز در خدمت منافع شرکت هاى بزرگ و ابرشرکت هاى بین المللى و چندملیتى است و آنها هستند که دولت ها را مى آورند و مى برند، بى راه نیست که بدانیم بسیارى از این شرکت ها نیز براى خود دستگاه ها و سازمان هاى جاسوسى دارند. به عنوان مثال برخى از کارشناسان معتقدند میزان ذخیره یکى از چاه هاى نفت کشور قزاقستان به نام تانگیز معادل مجموعه ذخیره نفت کویت است و با فعالیت ها و زمینه سازى جاسوسان اقتصادى آمریکایى هم اکنون شرکت هاى آمریکایى تکزاکو، اکسون موبیل و شیفرون در زمینه هاى نفتى در این جمهورى فعالیت مى کنند.

شفایوز مؤلف کتاب «دوستان جاسوس» به ایجاد بخش جاسوسى توسط شرکت موتورولاى آمریکا اشاره کرده و مى نویسد: این شرکت تحت عنوان هاى مختلف ، مشغول جمع آورى اطلاعات فنى و اقتصادى از کشورها و کمپانى هاى رقیب است. در این راستا شرکت هاى زیمنس و داسا و مجموعه رانیمیتال و هوخست و بایر و فیبا در آلمان از اهداف مهم دستگاه هاى جاسوسى آمریکا و اروپا هستند.

بر اساس اظهارات (لئونل اولمر) معاون اسبق وزارت خارجه آمریکا، ژاپنى ها در زمینه جاسوسى صنعتى و اقتصادى در دنیا دقیق ترین و منظم ترین روش ها را به کار گرفته اند به طورى که سالانه ده ها میلیارد دلار به ثروت خود افزوده اند. در عین حال شرکت هاى بزرگ ژاپنى مانند سونى و تویوتا نیز خود مورد جاسوسى قرار گرفته و اطلاعات پایه اى خود را از دست مى دهند.

اگر هدف از جنگ اقتصادى، نابودى قدرت اقتصادى رقیب باشد، هدف از جاسوسى اقتصادى نابودى اراده رقیب و تسلط بر وى و تبدیل او از یک عنصر فعال به یک عضو منفعل است تا در پى از دست دادن توان اقتصادى، دچار ناتوانى سیاسى و اجتماعى گردد.

بارى کشورها مى توانند با یکدیگر دوست باشند، ولى سازمان هاى جاسوسى نمى توانند با هم رفتار دوستانه داشته باشند.