پژوهشگر: مهدی علیخانی

چکیده: به غیر از اقدامات بسیار صهیونیست ها در سانسور و کنترل شدید بر رسانه های جهانی در نیم قرن گذشته، از آنجایی که کسب اطلاعات از درون سرزمین های اشغالی بدلیل شرایط نامناسب و ممنوعیت های موجود بسیار مشکل است، تا کنون کمتر شاهد بررسی ژئواستراتژیک و ژئوپلتیک این منطقه مهم در خاورمیانه و جهان (که از آن تحت عنوان لولای سه قاره نام برده می شود)، بوده ایم. در این راستا، نگارنده در این نوشتار سعی در بررسی و ارائه نمایه سیاسی فلسطین و اسرائیل بر اساس آخرین آمار و تحولات دارد.
_____________________________________

مقدمه

58 سال از اشغال سرزمین های فلسطینی و تأسیس رژیم اسرائیل در سرزمینهای اشغالی می گذرد، اما اطلاعات و آگاهی های جهانی نسبت به وضعیت این نقطه از جهان، فراتر از خروجی جهت دار خبرگزاری ها و معلومات جزئی نمی رود.
به غیر از اقدامات بسیار صهیونیست ها در سانسور و کنترل شدید بر رسانه های جهانی در نیم قرن گذشته (1)، از آنجایی که کسب اطلاعات از درون سرزمین های اشغالی بدلیل شرایط نامناسب و ممنوعیت های موجود بسیار مشکل است، تا کنون کمتر شاهد بررسی ژئواستراتژیک و ژئوپلتیک این منطقه مهم در خاورمیانه و جهان (که از آن تحت عنوان لولای سه قاره نام برده می شود) (2)، بوده ایم.
در این راستا، نگارنده در این نوشتار سعی در بررسی و ارائه نمایه سیاسی فلسطین و اسرائیل بر اساس آخرین آمار و تحولات دارد.

بطور کلی تقسیم فلسطین پس از پایان دوران قیمومیت بریتانیا بر آن و ایجاد اسرائیل در سالهای پس از جنگ جهانی دوم را می توان ریشه درگیری های نیم قرن اخیر در خاورمیانه دانست.
ایجاد اسرائیل نقطه اوج جنبش صهیونیسم است که هدف آن بوجود آوردن میهنی برای یهودیانی بود که در سرتاسر جهان پراکنده بودند.
جوسازی های بسیار پیرامون قتل عام یهودیان توسط نازیها در آلمان باعث افزایش فشار بر جامعه بین الملل در جهت ایجاد کشوری برای آنان شد. بدین ترتیب اسرائیل در سال 1948 تاسیس شد.

از آن زمان بخش عظیمی از تاریخ منطقه را نبرد میان اسرائیل، از یک سو و فلسطینی ها از سوی دیگر، تشکیل می دهد. در این میان صدها هزار فلسطینی بی خانمان شدند و هزاران نفر نیز کشته و معلول شدند.

قراردادهای متعدد ناکام صلح میان طرفین نیز هیچگاه کاملاً به اجرا در نیامدند؛ چراکه مسائل اصلی شامل وضعیت بیت المقدس، سرنوشت پناهندگان و اسرای فلسطینی و شهرک های یهودی نشین بطور جدی مورد توجه و اقدام قرار نگرفتند.
(شایان ذکر است ، آنچه در بخشهای زیر تحت عنوان فلسطین ارائه می شود، منظور سرزمین های فلسطینی تحت کنترل تشکیلات خودگردان فلسطین است و آنچه با عنوان اسرائیل ذکر می شود، منظور سرزمین های تحت حاکمیت دولت اسرائیل است.)

1- آمار و اطلاعات کلی

فلسطین:

- جمعیت: 3.7 میلیون (3)
- پایتخت پیش بینی شده: بیت المقدس شرقی
- زبان اکثریت:عربی
- دین اکثریت: اسلام
- امید به زندگی: مردان 71 سال و زنان 74 سال (4)
- واحد پول: 1 دینار اردن = 100فلس
- صادرات عمده: مرکبات
- میانگین درآمد سالانه: 1110 دلار (5)
- نشانه حوزه اینترنت:PS
- کد بین المللی تلفن: 970+

اسرائیل :

- جمعیت: 6.6 میلیون (6)
- مرکز دولت: بیت المقدس، هر چند اکثر سفارتخانه های خارجی در تل آویو قرار دارند.
- زبان اکثریت: عبری و عربی
- ادیان عمده: یهودیت و اسلام
- امید به زندگی: مردان 77 سال - زنان 81 سال (7)
- واحد پول: 1 شکل اسرائیل = 100 آگورت جدید
- صادرات عمده: نرم افزار کامپیوتر، تجهیزات نظامی، مواد شیمیایی و فراورده های کشاورزی
- میانگین درآمد سالانه: 16750 دلار (8)
- نشانه حوزه اینترنت: IL
- کد بین المللی تلفن: 972+


2- رهبران

فلسطین:


- رئیس حکومت خودگردان فلسطین - محمود عباس :

عرفات ( اولین رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین ) در روز یازده نوامبر 2004 در سن 75 سالگی پس از مدتی بیماری، به علت اختلال خونی در بیمارستانی در فرانسه درگذشت.

روحی فتوح رئیس شورای قانونگذاری فلسطین نیز تا زمان برگزاری انتخابات سراسری نهم ژانویه به عنوان رئیس دولت خودگردان انجام وظیفه می کرد.

در رای گیری که روز یکشنبه، 9 ژانویه، در کرانه باختری رود اردن، باریکه غزه و بخش شرقی بیت المقدس صورت گرفت، محمود عباس که به ابومازن معروف است با کسب اکثریت آراء به عنوان رهبر تشکیلات خودگردان فلسطینی انتخاب شد.

او در پی مرگ یاسر عرفات، رهبر فقید فلسطینیان در روز 11 نوامبر 2004، به عنوان رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین برگزیده شده بود.

محمود عباس که 70 سال دارد از سوی جنبش فتح که اصلی ترین جناح سیاسی فلسطینی است در انتخابات نامزد شده بود.

او در ماه می 2003 به عنوان نخست وزیر تشکیلات فلسطینی برگزیده شد ، اما چهار ماه بعد استعفا داد.

- یاسر عرفات :

به دلیل اهمیت اقدامات یاسر عرفات، نگاهی گذرا بر زندگی و فعالیت های وی خواهیم داشت.
عرفات در سال 1929 در مصر متولد شد و تحصیل کرد. او قبل از تاسیس جنبش فتح (مخفف جنبش آزادیبخش فلسطین به زبان عربی) در سال 1958 ریاست یک شرکت مهندسی ساختمان را در کویت به عهده داشت.
عرفات در سال 1964 کویت را به قصد اردن ترک کرد و جنبش فتح حملات چریکی بداخل اسرائیل را آغاز کرد. در سال 1968 عرفات به عنوان رئیس سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) انتخاب شد و در واقع جنبش فتح را به هسته اصلی ساف تبدیل کرد.
او در پی اخراجش از اردن در سال 1970 نیروهای خود را بار دیگر در لبنان مستقر کرد. اما تحت فشار نیروهای اسرائیلی مجبور شد که در سال 1982 لبنان را به مقصد تونس ترک کند. در پی تاسیس مرکز فرماندهی ساف در تونس، عرفات از یک حمله هوایی در صحرای لیبی جان سالم بدر برد.
عرفات در اول ژوئیه 1994، پس از گذراندن 27 سال در تبعید، به نوار غزه بازگشت. وی در اکتبر 1993 از طرف سازمان مرکزی ساف به عنوان رئیس اقتدار ملی فلسطین انتخاب شد و در سال 1996 پس از یک همه پرسی در این مقام تائید شد.
اما در آوریل 2002، عرفات با یکی از چالشهای بزرگ زندگیش مواجه شد. شارون او را مهره ای بی ربط توصیف کرد و نیروهای اسرائیلی که ستادش را برای مدت چهار ماه محاصره کرده بودند بیشتر محوطه آن را اشغال و تخریب کردند. اما او به کمک فشارهای بین المللی بر شارون توانست آن وضعیت خطیر را پشت سر گذارد.
برای بسیاری عرفات نماد تلاشهای فلسطینیها دربرای حق تعیین سرنوشتشان است.
اما منتقدان فلسطینی او بر این عقیده بودند که تشکیلات عرفات جنبه بسیار شخصی پیدا کرده و فساد زده بود. آنان همچنان بر این باور بودند که وی به سبب اعطای امتیازات بیش از حد به اسرائیل و اعتماد نابجا به آمریکا در جهت اعمال فشار لازمه بر اسرائیل برای ترک زمینهای فلسطینیان با شکست مواجه شد.

- نخست وزیر فلسطین – اسماعیل هنیه
سمت نخست وزیر در تشکیلات خودگردان درپی درخواست ایالات متحده آمریکا، که آن را شرطی برای آغاز کار تدوین یک نقشه صلح مورد حمایت بین المللی برای منطقه قرار داده بود، ایجاد شد و در مارس 2003 از سوی پارلمان فلسطین به تصویب رسید.
پس از نخست وزیری کوتاه و استعفای محمود عباس به دلیل اختلاف با یاسر عرفات ، احمد قریع به نخست وزیری رسید .
پس از شکست جنبش فتح در انتخابات اخیر تشکیلات خودگردان و پیروزس جنبش حماس ( اسماعیل هنیه) که یک معلم و دارای سوابق فعالیتهای سیاسی بود به نخست وزیری انتخاب و مسئول تشکیل کابینه شد .

اسرائیل:

- رئیس جمهور اسرائیل - موشه کتساو
رئیس جمهور در ساختار سیاسی اسرائیل بیشتر مقامی تشریفاتی است تا سیاسی و مسئولیت تشکیل کابینه و دولت با نخست وزیر است .

- نخست وزیر اسرائیل – ایهود اولمرت
پس از سکته های متعدد ، آریل شارون از آغاز سال 2006 در کمای شدید فرو رفت و اصطلاحاً دچار مرگ سیاسی شد و معاون و جانشین وی ایهود اولمرت ، بر اساس قانون وظایف او را تا پایان دوران نخست وزیری بر عهد گرفت .
پس از برگزرای انتخابات جدید ، ایهود اولمرت رسماً نخست وزیر اسرائیل شد و تشکیل کابینه داد .


3- رسانه ها

رسانه های فلسطینی:

تلویزیون رسانه اصلی برای پخش اطلاعات و اخبار در مناطق فلسطینی نشین است. داشتن ماهواره امری معمولی است و رسانه های پان عرب، بخصوص شبکه تلویزیونی الجزیره که از قطر پخش می شود، از محبوبیت فراوانی برخوردارند.

شبکه های رسمی رادیو و تلویزیون اقتدار ملی فلسطین در کنار دهها شبکه مستقل مشغول به فعالیت اند. همچنین تلویزیون اردن در کرانه غربی بینندگان زیادی دارد.

در پی انتفاضه دوم رسانه های فلسطینی بر اثر عملیات نظامیان اسرائیلی بشدت صدمه دیدند و شبکه های رادیو و تلویزیونی آن تخریب شدند. از جمله شبکه رادیو تلویزیونی اقتدار ملی فلسطین در رام الله که در ژانویه 2002 تخریب شد. اسرائیل دائما رادیو و تلویزیون فلسطین را متهم به تهییج خشونت کرده است.

الف - مطبوعات
- القدس : پرفروشترین روزنامه، واقع در بیت المقدس
- الایام : روزنامه، واقع در رام الله
- الحیات الجدید : روزنامه متعلق به اقتدار ملی فلسطین

ب – رادیو
- رادیو صدای فلسطین : شبکه رسمی اقتدار ملی فلسطین

ج - تلویزیون
- تلویزیون فلسطین : شبکه رسمی اقتدار ملی فلسطین
- تلویزیون ماهواره ای فلسطین : واقع در غزه و تحت مدیریت اقتدار ملی فلسطین
- تلویزیونهای مستقل: القدس (ویژه آموزش و پرورش)، المهد، المجد، النورس، الشرق، امواج، بیت اللحم، شپردز، الوطن

د - خبرگزاری
- خبرگزاری فلسطین (وفا): به زبانهای عربی، انگلیسی، فرانسه و عبری

و - اینترنت
- تا سال 2005 حدود 250 هزار نفر دسترسی به اینترنت داشته اند.


رسانه های اسرائیلی:

مطبوعات و رسانه های اسرائیلی متعدد و متنوع هستند و زبانها، عقاید سیاسی و نظریات دینی مختلفی را منعکس می کنند.

سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل همانند بی بی سی، سرویسهای رادیو و تلویزیون عمومی را اداره می کند. بخش اعظم بودجه آنها از طریق حق اشتراک دستگاههای گیرنده تلویزیونی تامین می شود.

کانالهای 2 و 10 شبکه های اصلی تلویزیونی تجاری هستند. اکثر خانوارها مشترک تلویزیون کابلی و یا ماهواره ای هستند.

رادیوهای تجاری در سال 1995 آغاز به کار کردند. اما افزایش روزافزون رادیوهای بدون مجوز رسمی و رقابت با آنان کار را برایشان مشکل کرده است. تعداد رادیوهای بدون مجوز در سال 2004 حدود 180 ایستگاه تخمین زده شد. تعدادی از این رادیوهای بدون مجوز برنامه های یهودیان افراطی را پخش می کنند.

تمامی جراید اسرائیلی مستقل و تعداد زیادی از آنها دارای سایت اینترنتی هستند.

بر اساس گزارشی که در سال 2005 از سوی سازمان گزارشگران بدون مرز منتشر شد ، با وجود اینکه دولت اسرائیل آزادی بیان رسانه های داخلی را محترم می شمارد، آزادی مطبوعات در طی عملیات ارتش در کرانه باختری و نوار غزه محدود شد. (9)

در سال 2003 موسسه بین المللی مطبوعات در وین گزارش داد که حداقل 82.9 درصد موارد نقض آزادی مطبوعات در کرانه باختری و نوار غزه از آغاز انتفاضه دوم از سوی اسرائیلیها بوده است. در این گزارش افزوده می شود که اکثر خبرنگاران هدف قرار گرفته شده فلسطینی بودند.

الف - مطبوعات
- یدیوت آهار انوت : روزنامه واقع در تل آویو
- ها آرتص : روزنامه واقع در تل آویو
- جروزالم پست : نشریه روزانه
- معاریو : روزنامه واقع در تل آویو
- دیلی گلوبز : روزنامه اقتصادی واقع در تل آویو (10)

ب – رادیو
تلویزیون عمومی، اداره کننده رادیوهای عمومی، شامل:
- رادیو راشت الف : ویژه سخنرانیها
- رادیو راشت بت : ویژه اخبار
- رادیو راشت گیمل : ویژه موسیقی
- رادیو قلیزهل: متعلق به نیروی دفاعی اسرائیل، پخش اخبار و موسیقی برای نظامیان
- رادیو گلگلتز : تحت مدیریت نیروی دفاعی اسرائیل، ویژه موسیقی و ترافیک
ج – تلویزیون
- سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل : تلویزیون عمومی، اداره کننده کانال 1
- کانال 2: ملی، تجاری
- کانال 10 : ملی، تجار
و - اینترنت
بر طبق آمار بین المللی ، اسرائیل بیشترین کاربران اینترنتی را به لحاظ جمعیتش دارد و یکی از صنایع بزرگ آن را تشکیل می دهد . حدود دو و نیم میلیون نفر تا سال 2005 به اینترنت دسترسی داشتند .
... ادامه دارد
یادداشتها :
1- رک ، سرزمین های با مرزهای شیشه ای و چترهای شیشه ای، از همین نگارنده (مهدی علیخانی www.alikhani.net)
2- به لحاظ اهمیت بسیار منطقه فلسطین در طول تاریخ ، این منطقه را لولای اتصال سه قاره آسیا، اروپا و افریقا ، قلمداد کرده اند .
3- سازمان ملل متحد - سال2005
4- سازمان ملل متحد - سال2005
5- آمار بانک جهانی – سال 2003
6- سازمان ملل متحد- سال 2004
7- سازمان ملل متحد - سال2005
8- آمار بانک جهانی – سال 2003
9- رک ، چترهای شیشه ای ، از همین نگارنده (مهدی علیخانی – www.alikhani.net)
10- همان